Πηγή: Delphi.culture.gr
(Εφορεία Αρχαιοτήτων Φωκίδας)

Η τελευταία αίθουσα του μουσείου στεγάζει το πιο λαμπρό του έκθεμα, τον Ηνίοχο από το ανάθημα του Πολύζαλου, τυράννου της Γέλας. Ο Πολύζαλος θεωρείται ότι ήταν ο νικητής της αρματοδρομίας στα Πύθια του 478 ή του 474 π.Χ., υπάρχει όμως και η άποψη ότι το ανάθημα τιμά τη νίκη του αδερφού του Ιέρωνα στα 470 π.Χ., ο οποίος ήταν νικητής και στα Ολύμπια. Παρά τις παλαιότερες απόψεις σήμερα είναι σχεδόν βέβαιο ότι το σύμπλεγμα, που αποτελούνταν από τέθριππο, τον Ηνίοχο και δύο ιπποκόμους, ήταν φτιαγμένο για να φαίνεται από μπροστά και αριστερά, καθώς ήταν τοποθετημένο στα δεξιά της ιεράς οδού, στο τμήμα με μεγάλη κλίση πριν το ναό. Είναι επίσης σχεδόν βέβαιο ότι στους Δελφούς οι δυο ιπποκόμοι του συμπλέγματος οδηγούσαν πεζοί δυο άλογα δεξιά κι αριστερά από το άρμα. Σε μια χωριστή προθήκη εκτίθεται το χέρι του ενός με μέρος από το χαλινό και μέλη των αλόγων. Το σύμπλεγμα καταστράφηκε μάλλον από τον μεγάλο σεισμό του 373 π.Χ.

Ο ίδιος ο Ηνίοχος, από τον οποίο λείπει μόνο το αριστερό χέρι, φορά μακρύ χιτώνα με πλούσια και ομοιόμορφη πτύχωση, ζωσμένο ψηλά, κάτω από το στήθος με ζώνη που σταυρώνει στην πλάτη. Στο δεξί χέρι εκτός από τα χαλινάρια που σώζονται κρατούσε και το κεντρί. Τα γυμνά πόδια πατούν στέρεα και αποδίδονται με πολλές λεπτομέρειες, γεγονός που φέρνει στο νου τον χαλκοπλάστη Πυθαγόρα από το Ρήγιο (που ωστόσο καταγόταν από τη Σάμο), για τον οποίο ο Πλίνιος λέει ότι παρίστανε ακόμη και τις φλέβες κάτω από το δέρμα.

Το κεφάλι του Ηνιόχου είναι πλατύ ενώ το νεανικό και ωοειδές πρόσωπο χαρακτηρίζεται από αυστηρές γραμμές στη μύτη και τα τόξα των φρυδιών. Τα χείλη καλύπτονταν από φύλλο κοκκινωπού χαλκού και πίσω ανάμεσα από τα μισάνοιχτα σαρκώδη χείλη μόλις διακρίνονται τέσσερα ασημένια δόντια. Τα μάτια είναι ένθετα από λευκό σμάλτο για τον βολβό, καστανό και μαύρο λίθο για την ίριδα και την κόρη. Το βλέμμα είναι γεμάτο συγκρατημένη ένταση, απλότητα και επινίκια γαλήνη. Τα μαλλιά αποδίδονται περισσότερο με εγχάραξη παρά με πλαστικότητα και τα συγκρατεί μια φαρδιά κορδέλα με μαίανδρο από εμπίεστο ασήμι και χαλκό. Ολόκληρο το άγαλμα δονείται από μια ανεπαίσθητη ελικοειδή κίνηση προς τα δεξιά.

Εκτός από τον Πυθαγόρα, έχει συσχετιστεί κατά καιρούς με το έργο του Κριτίου ή του Κάλαμη, αλλά τα στοιχεία που διαθέτουμε δεν επιτρέπουν βέβαιη απόδοση σε κανέναν από τους γνωστούς καλλιτέχνες. Το βέβαιο είναι ότι πρόκειται αναμφίβολα για ένα από τα αριστουργήματα της ελληνικής πλαστικής, με ιδιαιτερότητες που το καθιστούν έργο βαθιά ανθρώπινο και πνευματικό και γοητεία που αγγίζει τις ρίζες του δυτικού πολιτισμού και τα μύχια της ανθρώπινης ψυχής.

Για το λόγο αυτό και η είδηση της ανακάλυψής του κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ανασκαφής έφτασε στα πέρατα του κόσμου, προκαλώντας μεγάλη συγκίνηση.